Stephen Kings IT
"Derry is anders dan elke stad waar ik ooit ben geweest. Er sterven of verdwijnen zes keer meer mensen dan het nationale gemiddelde - en dat zijn alleen maar volwassenen. Met kinderen is het nog erger. Veel erger."
- Ben Hanscom
De ware vorm van HET
Wanneer het over Stephen King's HET gaat, of het nu om boeken of films gaat, denken we allemaal onmiddellijk aan de angstaanjagende horrorclown Pennywise. Toch is deze verschijning slechts een van de oneindig vele verschijningsvormen, want HET neemt altijd de vorm aan waar het slachtoffer het meest bang voor is. Dit kan een mummie zijn, een gigantische vogel, een weerwolf of zelfs de vorm van een mens. De ware verschijning van het HET is daarentegen, op de beste manier van H.P. Lovecraft, onvoorstelbaar voor de menselijke geest. Wat waarschijnlijk het dichtst in de buurt komt van de werkelijke vorm van dit buitenaardse wezen weten we alleen ruwweg uit het boek, waar HET wordt beschreven als een gigantische, zwangere spin. Dat is ook de reden voor de theorie dat HET eigenlijk vrouwelijk is.
Het boek van Stephen King: het beste horrorwerk aller tijden?
Stephen King, daar zijn we het allemaal over eens, is een van de beste, beroemdste en succesvolste (van elkaar afhankelijke) auteurs aller tijden. Zelfs als je nog nooit een van zijn meer dan 70 boeken in handen hebt gehad, ken je gegarandeerd heel wat van zijn verhalen en personages. Dat komt deels doordat King niet alleen boek-, maar ook filmgeschiedenis heeft geschreven. The Shining. Misery. The Shawshank Redemption. Carrie. The Green Mile. Al deze en andere verhalen, die zeker niet alleen tot het horrorgenre behoren, zijn van King. Maar één verhaal, of beter gezegd één personage, overschaduwt ze allemaal: Pennywise de clown.
.Om meteen één ding duidelijk te maken, ondanks onze pennywise lugubere (höhö) kop: King's klassieker ES zouden we niet zijn beste werk noemen. Wat bijna logisch is, het boek verscheen in 1986. Sindsdien is er veel gebeurd, Stephen King is ook verder gegaan. Toch is en blijft HET zijn populairste werk. Dat kun je alleen al zien aan de vele verfilmingen. In 1990 was er de beroemde miniserie met Tim Curry in de hoofdrol, in 1998 een Indiase serie met de naam Woh. In respectievelijk 2017 en 2019 kwam de tweedelige remake uit met Bill Skarsgård als de horrorclown en HBO werkt al een tijdje aan een prequelserie. Wat maakt HET zo tijdloos?
Wat is het dat HET zo goed maakt?
Het HET van Stephen King telt volgens de editie iets minder dan 1.200 pagina's. Het is een episch, ja zelfs monumentaal boek. Het is een episch, zelfs monumentaal, werk. HET beslaat 27 jaar, volgt negen belangrijke personages, springt heen en weer tussen twee tijdlijnen en behandelt een hele reeks thema's die vandaag de dag nog steeds kenmerkend zijn voor Stephen King: Jeugdtrauma's, het kwaad achter de idyllische façade van een kleine stad in de VS, vertrouwen en opoffering. Om er maar een paar te noemen. Waarmee ik vooral dit wil zeggen: Er is niet één reden voor de blijvende populariteit van HET. Het is de mix van al deze elementen en meer die het boek relevant maken tot op de dag van vandaag.
Waar gaat het verhaal eigenlijk over? Nou, in een notendop: HET is een demonisch, kosmisch wezen van onbekende oorsprong dat om de 27 jaar de mensen van het stadje Derry achtervolgt. Zijn favoriete slachtoffers zijn kinderen, die HET zo bang mogelijk maakt door zijn gedaanteverwisselingskunsten voordat ze daadwerkelijk worden vermoord. "Jullie smaken allemaal zoveel beter als je bang bent." Het boek vertelt hoe de beroemde Losers Club, bestaande uit William "Bill" Denbrough, Benjamin "Ben" Hanscom, Beverly "Bev" Marsh, Richard "Richie" Tozier, Edward "Eddie" Kaspbrak, Michael "Mike" Hanlon en Stanley "Stan" Uris, dit angstaanjagende wezen confronteren en uiteindelijk opjagen. Twee keer.
(TL;DR: HET gaat over een buitenaardse levensvorm die niet echt overweg kan met de bewoners van een klein stadje op Aarde.)
Hoewel er zoveel personages zijn, hier moeten we ook de tweede antagonist Henry Bowers noemen, geeft King al zijn personages de ruimte om te schitteren. We bouwen een intieme relatie op met respectievelijk de kinderen en de volwassenen, die allemaal hun eigen problemen hebben. Een van de belangrijkste thema's van het boek en de films is het verlies van de onschuld van de kindertijd. Grady Hendrix van Tor schreef hier ooit over: "Sommige deuren gaan maar in één richting open. Er is misschien een uitgang vanuit de kindertijd [naar de wereld van de volwassenen], maar er is geen weg terug die volwassenen weer in kinderen zal veranderen." Christopher Lehman-Haupt van de New York Times spreekt daarentegen over "het kwaad dat Amerika van tijd tot tijd achtervolgt. In de vorm van misdaad, racistische en religieuze onverdraagzaamheid, economische tegenspoed, arbeidsconflicten en industriële vervuiling." Zoals ik al zei, er zit veel in.
Waarom eigenlijk een clown?
Clowns zijn eng. Dat weten we. Jij weet het ook. Stephen King deed zijn deel met Pennywise om ervoor te zorgen dat niemand bij zijn volle verstand nog clowns leuk vindt. Dat is niet altijd zo geweest. Eigenlijk kennen we clowns als entertainers uit het circus. Als sterren van verjaardagsfeestjes. Personages die zichzelf niet serieus nemen en ons plezier geven. Het is dit contrast dat Pennywise - wiens clownspersoonlijkheid slechts een van de vele "kostuums" is - zo verdomd eng maakt. Een clown hoort kinderen aan het lachen te maken. Maar als hij in plaats daarvan de armen van een kind eraf rukt (sorry, Georgie) en ze vervolgens het riool in sleurt (dubbel sorry, Georgie), schokt dat. De onuitsprekelijke gruwelijkheid van deze daad in combinatie met Pennywise's bijna stralende kleurrijke verschijning creëert een verontrustende dissonantie.
Dit geldt ook voor Pennywise.
Dit geldt ook voor de clownsuitstraling in het algemeen, wat een aantal vragen oproept. Wat zit er achter de onnatuurlijk witte huid? Wat is er in godsnaam aan de hand met het haar? Waarom lachen clowns altijd zo griezelig? Pennywise lijkt menselijk, ja. Maar niet helemaal. Al deze kenmerken, zoals de huid, het haar of de lach, die ons zo vertrouwd zouden moeten zijn, glijden af naar het absurde en verontrusten ons. Instinctief weten we: er klopt iets niet. Net als bij veel andere beroemde figuren van het merk Frankenstein's monster, Dracula of gewoon zombies. Ze hebben allemaal net genoeg menselijke trekken om een klein deel van onszelf in hen te ontdekken. Zelfs als het overduidelijk gruwelijke wezens zijn die heel anders tikken dan wij.
Schrikbarend goede merchandise
We hadden nooit gedacht dat een onderwerp als Stephen King's HET een van de populairste categorieën op Elbenwald zou worden. Maar uiterlijk sinds de remake van 2017 is duidelijk geworden hoeveel fans het verhaal heeft. Sindsdien druppelen er nieuwe spullen binnen in onze ES shop die bijna uitsluitend draaien om de horrorclown - en dat valt in de smaak bij Stephen King liefhebbers! Dit komt waarschijnlijk ook door het ingenieuze ontwerp van horrorclown Pennywise, waarmee we zowel de Bill Skarsgård als de Tim Curry versie bedoelen. Pennywise als verzamelfiguur? Ik heb het begrepen. Pennywise als een griezelige lamp? Logisch. Pennywise als To Go mok? Natuurlijk. Net als Pennywise-T-shirts, -hoodies, -jassen of wat voor andere Pennywise-merchandise dan ook verkrijgbaar is. En wie wil er nou niet de afbeelding van een horrorclown of een kosmisch wezen dat lijkt op een angstaanjagende spin van enorme proporties dragen of in zijn kamer zetten? Precies!